Το παρακάτω κείμενο αποτελεί την εισήγηση της Ανοιχτής Συνέλευσης Κατοίκων Πετραλώνων-Θησείου-Κουκακίου στην εκδήλωση για τη λεηλασία της φύσης, η οποία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 20 Νοεμβρίου στην κατάληψη πρώην ΠΙΚΠΑ. Στην εκδήλωση προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ SEASPIRACY, για τη μόλυνση και τη λεηλασία του θαλάσσιου κόσμου και των παραθαλάσσιων κοινωνιών και ακολούθησε συζήτηση σχετικά με τη λεηλασία και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.
Η πράσινη ανάπτυξη ως το plan b του καπιταλισμού
Το λιώσιμο των πάγων, η ερημοποίηση, η καταστροφή μεγάλων γεωγραφικών εκτάσεων, οι κλιματικοί πρόσφυγες, κ.α αποτελούν κάποιες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ήδη ορατές και στις μέρες μας. Η κλιματική αλλαγή περιλαμβάνει την αύξηση της θερμοκρασίας, τις απότομες αυξομειώσεις των βροχοπτώσεων, τις μακροχρόνιες ξηρασίες σε άλλες περιοχές, τα έντονα καιρικά φαινόμενα σε μεγαλύτερη συχνότητα και κλίμακα και την αλλαγή της ποσόστωσης των αερίων. Όλα τα παραπάνω σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλονται ή και επιταχύνονται από την δραστηριότητα των κρατών και του κεφαλαίου. Και ενώ οι γεωπολιτικοί και ενεργειακοί ανταγωνισμοί, τα συμφέροντα των κυρίαρχων και η λεηλασία των φυσικών πόρων αποτελούν την κυριότερη αιτία για την κλιματική αλλαγή, τα κράτη προσπαθούν να μετακυλήσουν την ευθύνη στους πολίτες. Στο όνομα της κλιματικής αλλαγής ο καπιταλισμός βρίσκει την συνέχειά του με το όχημα της «πράσινης ανάπτυξης». Η «πράσινη ανάπτυξη» σηματοδοτεί την ισοπέδωση των βουνών, το κάψιμο των δασών, τον αφανισμό των παραδοσιακών σπόρων και την αντικατάστασή τους από πιο ανθεκτικούς, την αποψίλωση των τροπικών δασών, τον ξεριζωμό των ανθρώπων από τον τόπο τους. Το συμπέρασμα είναι πως οι επιχειρηματικές δραστηριότητες, οι πόλεμοι των κρατών για την ενέργεια, η εκμετάλλευση και η λεηλασία των ανθρώπινων κοινωνιών και της φύσης, δεν θα σταματήσουν αν δεν τους σταματήσουμε.
Η πράσινη ανάπτυξη εντός συνόρων
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως και το ίδιο το ελληνικό κράτος ενώ λέει πόσο νοιάζεται για τη φύση, την ίδια στιγμή συμβάλει με κάθε μέσο στη λεηλασία του περιβάλλοντος και την καταστροφή του. Εξορύξεις μεταλλευμάτων με τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος, έρευνες για υδρογονάνθρακες ακόμα και σε περιοχές NATURA, μεγαθήρια α/γ με τόνους μπετόν, σίδερα και καλώδια, η διένεξη δρόμων μέσα στο βουνό, φαραωνικά υδροηλεκτρικά έργα και εκτροπή ποταμών, τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες και επέκταση της τουριστικής βιομηχανίας σε προστατευόμενες περιοχές. Τα παραπάνω είναι κάποια από τις «οικολογικές» δραστηριότητες του κράτους και του κεφαλαίου.
Οι Σκουριές, η Εύβοια, τα Άγραφα, η Τήνος, η Κεφαλλονιά, η Φλώρινα κ.α είναι περιοχές που βιώνουν ήδη τα αποτελέσματα των κρατικών σχεδιασμών και της «πράσινης ανάπτυξης». Στη βορειοανατολική Χαλκιδική οι αγώνες ενάντια στις εξορύξεις ξεκινούν από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 ενώ συνεχίζουν ακόμα και στις μέρες μας, με σαμποτάζ και επιθέσεις στις εγκαταστάσεις της εταιρίας και σε κρατικά κτίρια, εκδηλώσεις, συγκεντρώσεις στο βουνό και παρεμβάσεις. Στην Εύβοια από το ’97 το κράτος και οι εταιρίες επιχειρούν την τοποθέτηση α/γ καταστρέφοντας ό,τι υπάρχει σε βουνοκορφή, πράσινο και άγρια ζωή. Ολόκληρα χωριά υποφέρουν από τον καθημερινό θόρυβο της βοής από τους έλικες ενώ το μόνο που έχουν να αγναντεύουν είναι σίδερα. Το καλοκαίρι που μας πέρασε κάηκαν χιλιάδες στρέμματα γης και σπίτια στην Β. Εύβοια, ενώ οι πλημμύρες ήρθαν να ολοκληρώσουν το καταστροφικό έργο της φωτιάς. Όμως το κράτος που τόσο νοιάζεται για τα δάση και το περιβάλλον έχει ήδη στα σκαριά νέα επιχειρηματικά πλάνα εκμετάλλευσης της καταστροφής με αναθέσεις σε εταιρίες αναδάσωσης και αντιπλημμυρικών έργων. Τα Άγραφα αποτελούν ακόμα ένα πεδίο αγώνα ενάντια στον οδοστρωτήρα της πράσινης ανάπτυξης. Πραγματοποιούνται πορείες και παρεμβάσεις στα σημεία που η εταιρίες θέλουν να εγκαταστήσουν α/γ (βλ. Τύμπανο). Η ΤΕΡΝΑ, που αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες επένδυσης α/γ, υποδέχεται τον κόσμο του αγώνα με σεκιούριτι που έχει εγκαταστήσει να φυλάνε το βουνό, με ΜΑΤ να φυλάνε τις εγκαταστάσεις της και δακρυγόνα ακόμα και σε δασικές εκτάσεις, ενώ μετά από κάθε αγώνα ακολουθούν συλλήψεις και διώξεις αγωνιστών/στριών. Στην Άνδρο και στην Τήνο τα τελευταία 2 χρόνια κάτοικοι διεξάγουν αγώνες ενάντια στην εγκατάσταση α/γ, τους οποίους το κράτος τους αντιμετωπίζει με ΜΑΤ, απαγορεύσεις κυκλοφορίας και διώξεις.
Τα σχέδια των κυρίαρχων ακόμα και όταν έχουν οικολογικό πρόσημο δεν μπορούν να αποκρύψουν τις πραγματικές τους προθέσεις που είναι η μεγιστοποίηση των κερδών μέσω της λεηλασίας της φύσης και της καταστροφής του περιβάλλοντος. Η ατομική μας ευθύνη δεν βρίσκεται στο αν θα χρησιμοποιήσουμε χάρτινο ή πλαστικό καλαμάκι αλλά στο αν θα συμβάλουμε στην ανάπτυξη των συλλογικών και αυτό-οργανωμένων αγώνων ενάντια στη λεηλασία της φύσης.
“Ατομική ευθύνη”και ο φαύλος κύκλος των πράσινων “επιλογών”
Με την αποδοχή ότι η κλιματική αλλαγή, πέραν μερικών φυσικών αλλαγών με το πέρασμα του χρόνου, είναι αποτέλεσμα της λεηλασία της φύσης που συντελείται από κράτη και κεφάλαιο, αντιλαμβανόμαστε ότι το πρόβλημα είναι περίπλοκο, και αντίστοιχα οι λύσεις που του αρμόζουν. Οι αιτίες έχουν τις ρίζες τους σε μια διαχείριση και σκέψη βαθιά καπιταλιστική και στην ιδέα της κυριαρχίας και του ελέγχου στην “κακή” φύση με σκοπό την πρόοδο και την εξέλιξη του πολιτισμού και με πρόταγμα τις περισσότερες φορές την ατομική ελευθερία και ευημερία του ανθρώπινου είδους, πάντα μέσα από μια ανθρωποκεντρική ματιά.
Στα πλαίσια αυτού του κερδοφόρου παιχνιδιού με καταστρεπτικές συνέπειες για το οικοσύστημα, ο πραγματικός υπεύθυνος φυσικά αποποιείται τις ευθύνες του, αρνείται και συγκαλύπτει τις πραγματικές αιτίες, αφού κάτι τέτοιο δε συμφέρει. Υπαίτιοι για την κλιματική αλλαγή είναι οι “ανεύθυνοι” πολίτες που δεν ανακυκλώνουν και χρησιμοποιούν πλαστικά καλαμάκια, αυτοί που καταναλώνουν μη “οικολογικά” προϊόντα, αυτοί που οδηγούν παλιάς τεχνολογίας αμάξια και μολύνουν την ατμόσφαιρα και πάει λέγοντας. Η λίστα μπορεί να μεγαλώσει πολύ και για κάθε πρόβλημα ο καπιταλισμός φυσικά έχει φροντίσει να βρει μια έξυπνη, κερδοφόρα λύση, eco friendly καταφέρνοντας να συνεχίσει ή και να εντείνει ακόμα τις ανισότητες, τους διαχωρισμούς και την προσβασιμότητα των από τα κάτω.
Η ατομική ευθύνη άλλωστε μας είναι πολύ γνώριμη το τελευταίο καιρό. Κατά τον ίδιο τρόπο που προβάλλεται η ατομική ευθύνη των από τα κάτω για το “σώσιμο” του πλανήτη, προβλήθηκε για την αύξηση των κρουσμάτων στα πλαίσια της πανδημίας με το κεφάλαιο να εκμεταλλεύεται αυτή την χρυσή αυτή ευκαιρία προς όφελος του όπως κάνει και με την κλιματική αλλαγή. Έτσι για την εξάπλωση του ιού και του θανάτους φταίνε οι ανεύθυνοι πολίτες που μαζεύονται στις πλατείες, οι μετανάστες που στοιβάζονται στα κέντρα κράτησης παρά της θέληση τους, κάθε είδους κοινωνική επαφή και όχι η σκόπιμη υποβάθμιση του συστήματος υγείας, η λήψη μη ουσιαστικών μέτρων στα σχολεία, το στοίβαγμα στις υποβαθμισμένες συγκοινωνίες, η μη συστηματική οι δωρεάν παροχή τεστ.
Αυτό μας θυμίζει πως για τα δεινά του πλανήτη φταίμε εμείς, αποστρέφοντας το βλέμμα από το ουσιαστικό και επείγον πρόβλημα, που είναι η ακραία εκβιομηχάνιση και τα τοξικά της απόβλητα, η ανεξέλεγκτη αλιευτική δραστηριότητα μεγάλων εταιριών, η αποψίλωση των δασών με πρόσχημα την “πράσινη ενέργεια” και τη δημιουργία όλο και περισσότερης καλλιεργήσιμης γης, οι εξορύξεις, οι μονοκαλλιέργειες κλπ. Κεφάλαιο μαζί με ΜΜΕ μας θυμίζουν καθημερινά με πολλούς τρόπους πως ο καθένας μας είναι υπεύθυνος για την σωτηρία του πλανήτη, πως πρέπει να περιορίσουμε το αποτύπωμα που αφήνουμε στο περιβάλλον, αποφεύγοντας βέβαια να αναφέρει πως αυτό συγκριτικά με τη καταστροφή που προκαλεί ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός είναι μηδαμινό.
Είναι πλέον ξεκάθαρο πως οι συλλογικές διεκδικήσεις για δραστικές μεταβολές στην ανθρώπινη διαχείριση υπέρ της φύσης προσπαθούν να αφομοιωθούν από το καπιταλισμό, εργαλειοποιούνται και εντάσσονται στο κυρίαρχο λόγο χάνοντας τον ριζοσπαστικό τους χαρακτήρα. Η διαδικασία αυτή είναι γνώριμη σε πολλά ζητήματα και παραμένει μόνο να αναγνωρίσουμε τα εκάστοτε χαρακτηριστικά της. Στη συγκεκριμένη περίπτωση προτάσσονται η κατανάλωση συγκεκριμένων προϊόντων και η τήρηση συγκεκριμένων προσωπικών συμπεριφορών οι οποίες θα οδηγήσουν σε μια “πράσινη” επανάσταση που θα μας σώσει. Έτσι δε χρειάζεται να διεκδικούμε κάτι, αφού ο καθένας μπορεί να κινηθεί ατομικά και να αποκαταστήσει την ισορροπία της σχέσης του με τη φύση, δίνοντας βέβαια σε αυτή μεγάλη αγοραστική αξία ψωνίζοντας τα κατάλληλα προϊόντα και αποκτώντας τις αρμόζουσες συνήθειες.
Για εμάς ο όρος της ατομικής ευθύνης δεν είναι αποδεκτός με την έννοια που ο κυρίαρχος λόγος προσπαθεί να μας πείσει ότι έχουμε. Αναγνωρίζουμε πως ο καπιταλισμός καταπατά και λεηλατεί τη φύση με κάθε τρόπο και δημιουργεί συνεχώς επίπλαστες ανάγκες για να επιβιώσει. Υπάρχει η ανάγκη της συνειδητοποίησης ότι όλοι/ες έχουμε ευθύνη μέσα σε αυτό, αλλά όχι με τον παθητικό τρόπο της κατανάλωσης “εναλλακτικών” πανάκριβων προϊόντων ή με την υποταγή μας σε νέα μοτίβα καταναλωτικών συμπεριφορών που ενισχύουν το πρόβλημα πολλές φορές.
Η ευθύνη μας έγκειται στην δράση μέσω συλλογικών διεκδικήσεων και αρνήσεων για καταπάτηση της φύσης και στην αναγνώριση μας πως ως μέρος όλου αυτού, η δυναμική αλλαγή που ζητάμε βρίσκετε σε αλληλεξάρτηση με την δικής μας αλλαγή συνείδησης σε σχέση με το πως αντιμετωπίζουμε τη φύση. Σκοπός μας πρέπει να είναι όχι η επιφανειακή αλλαγή δραστηριοτήτων της καθημερινότητας, αλλά η αποτίναξη όσο γίνεται του καπιταλιστικού τρόπου σκέψης από πάνω μας. Δεν θέλουμε να πάμε προς τα πίσω, αλλά στόχος είναι “διαλεκτική ανάπτυξη” του περιβάλλοντος, όπου φυτικές και ζωικές κοινότητες εξελίσσονται και διαφοροποιούνται παράλληλα, δημιουργώντας ποικιλόμορφα οικοσυστήματα, χωρίς την προσπάθεια επιβολής ενός “κυρίαρχου είδους”.
Η κυριαρχία της φύσης ή η κυριαρχία του ανθρώπου πάνω σε αυτήν δημιουργεί ένα δίπολο που διακατέχει την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την πολιτική, δημιουργεί ιεραρχίες οι οποίες στη πραγματικότητα δεν υπάρχουν και προβάλει τον ατομικιστικό τρόπο σκέψης δίνοντας την αίσθηση ότι είμαστε απομονωμένα “άτομα” που ή θα “επιβιώσουμε” αν υποταχτούμε στους κανόνες ή θα “αφανιστούμε” μέσα στη ζούγκλα της αγοράς (Μπούκτσιν Μ., Τι είναι η κοινωνική οικολογία, σ.28). Το διακύβευμα είναι να είναι να καταφέρουμε να ξεφύγουμε από αυτό το ανύπαρκτο δίπολο, να αντιληφθούμε ότι είμαστε μέρος της φύσης και κανένα κράτος ή προϊόν δεν θα μας βοηθήσει να σώσουμε τη κατάσταση, πάρα μόνο η συλλογική αλλαγή της συνείδησης μας μέσω διεκδικήσεων και παρεμπόδισης των κυρίαρχων συμφερόντων.
Ανθρωποκεντρισμός
Η φύση για τον άνθρωπο έχει αξία μόνο ως μέσο επιβίωσης αντικείμενο εκμετάλλευσης, δηλαδή ως κάποιου είδους προϊόν το οποίο μπορεί να πουληθεί, να αγοραστεί, να χρησιμοποιηθεί για την «βελτίωση» της ανθρώπινης ζωής. Η αντίληψη ότι ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται τον φυσικό κόσμο προς όφελος του είναι πάρα πολύ παλιά και πάει χέρι χέρι με την αντίληψη ότι ο άνθρωπος πρέπει και οφείλει να δαμάσει τη φύση και να είναι ο κυρίαρχος πάνω στον πλανήτη. Ακόμα και οι αντιλήψεις που μιλάνε για σεβασμό της φύσης δεν αμφισβητούν την ανθρώπινη κυριαρχία. Αυτή η ανθρωποκεντρική αντίληψη ακόμα και ιδωμένη μέσα από μια «προοδευτική» ματιά δεν αμφισβητεί το «δικαίωμα» του ανθρώπου να «παίρνει» από τη φύση όχι μόνο ότι είναι απαραίτητο για να ζήσει, αλλά και ότι θεωρείται απαραίτητο για την συνεχόμενη «καλυτέρευση» της ζωής του. Φυσικά ο όρος «καλυτέρευση» ή «βελτίωση» μέσα στους αιώνες έχει γίνει συνώνυμο του πλουτισμού και της εξουσίας.
Η φύση αξίζει τον σεβασμό μας, αλλά όχι σαν κάτι που έχει αυταξία, αλλά ως κάτι που μας παρέχει τη ζωή, δηλαδή ένα δέντρο αξίζει γιατί μας προσφέρει οξυγόνο και όχι γιατί απλά υπάρχει. Τα πάντα πάνω στον πλανήτη «αξίζουν» ως αντικείμενα που συντελούν στην ανθρώπινη ύπαρξη. Άρα καλό είναι να τα σεβόμαστε, αλλά αν παραστεί ανάγκη μπορούν να θυσιαστούν στο όνομα της ανθρωπότητας, η οποία και φυσικά δεν είναι κάτι ενιαίο καθώς η ταξική διαστρωμάτωση της καθορίζει και το «συμφέρον» της.
Από τα πειράματα στα ζώα για φάρμακα, την καταστροφή δασών στο όνομα της πράσινης ενέργειας, τη μόλυνση των θαλασσών μέσω των υδατοκαλλιεργειών, την εξόρυξη των φυσικών πόρων του υπεδάφους για καύσιμα και πρώτες ύλες η λεηλασία του πλανήτη συμβαίνει και στο όνομα της ανθρώπινης «εξέλιξης» και «βελτίωσης» της ζωής μας.
Αυτή η ανθρωποκεντρική αντίληψη ότι «πάνω από όλα ο άνθρωπος» είναι που δίνει το άλλοθι για την καταστροφή του πλανήτη. Είναι το ιδεολόγημα που έχει χρησιμοποιηθεί από τους κυρίαρχους για να δικαιολογήσουν την λεηλασία του φυσικού κόσμου, χλωρίδας και πανίδας. Στο όνομα της ανθρωπότητας ως γνωστόν έχουν διαπραχθεί τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά του πλανήτη. Η ανθρώπινη κυριαρχία είναι φυσικό επακόλουθο ενός κόσμου ο οποίος έχει θεμελιώσει το οικοδόμημά του πάνω στις αρχές του «δίκιου του ισχυρού», της εξουσίας, της ιδιοκτησίας και του κέρδους.
Ο πλανήτης όμως δεν αποτελεί ιδιοκτησία κανενός και ο άνθρωπος σίγουρα όχι το κέντρο του. Πολλά προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή, οι φυσικές καταστροφές αποτελούν απόρροια των ανθρώπινων ενεργειών ακόμα και αν αυτές γίνονται στο όνομα της ανθρώπινης ζωής. Φυσικά δεν γίνεται να παραγνωρίσουμε ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι ιεραρχικά δομημένες και οι εξουσιαστές είναι αυτοί που ορίζουν σε μεγάλο βαθμό, ή τουλάχιστον αυτό επιδιώκουν, τόσο τη ζωή των εξουσιαζόμενων όσο και την τύχη του πλανήτη. Έτσι, λοιπόν, δεν γίνεται να μην αναγνωρίσουμε ότι τα κράτη και ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και ζωής έχουν την μεγαλύτερη ευθύνη για την καταστροφή που συντελείται σε βάρος της χλωρίδας και της πανίδας. Ο φυσικός κόσμος, όμως, δεν είναι κάτι το οποίο μας ανήκει και δικαιούμαστε να το καταστρέφουμε ή να το «προστατεύουμε». Η χλωρίδα και η πανίδα δεν αποτελούν κάποια κτήση και δεν έχουν αξία μόνο ως αντικείμενα που μας ανήκουν ή ομορφαίνουν τη ζωή μας ή μας δίνουν ζωή. Για αυτό και είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ να κατανοήσουμε ότι όση αξία έχει η ανθρώπινη ζωή έχει και οτιδήποτε υπάρχει πάνω στον πλανήτη γη. Ο άνθρωπος αποτελεί κομμάτι της χλωρίδας και της πανίδας, δίνει και παίρνει ζωή και οφείλει πέρα από την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, να απαρνηθεί την ανθρωποκεντρική αντίληψη που του παρέχει το δικαίωμα της κυριαρχίας, όπως και κάθε εξουσιαστική αντίληψη, η οποία οδηγεί στην εκμετάλλευση του ανθρώπου και της φύσης και εντέλει στην καταστροφή και τον θάνατο. Αν θέλουμε να συνεισφέρουμε στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της μόλυνσης και της καταστροφής του περιβάλλοντος η μόνη λύση βρίσκεται στην ανατροπή του καπιταλισμού και κατ΄ επέκταση του συστήματος καταπίεσης και εκμετάλλευσης, που είναι κυρίαρχο αυτή τη στιγμή και το οποίο λεηλατεί και καταστρέφει τόσο τον φυσικό κόσμο όσο και τις ανθρώπινες κοινωνίες. Είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε να αγωνιστούμε για έναν κόσμο ισότητας, αλληλεγγύης, δικαιοσύνης, για γη και ελευθερία.
Ανοιχτή Συνέλευση Κατοίκων Πετραλώνων-Θησείου-Κουκακίου
κάθε Κυριακή 6µµ στην κατάληψη πρώην ΠΙΚΠΑ, Τιµοδήµου και Αντωνιάδου, Άνω Πετράλωνα-askpthk.espivblogs.net
