Το Σάββατο 13 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στην πλατεία Μερκούρη για την υπεράσπιση των ελεύθερων χώρων και τη συλλογική διαχείριση και προστασία τους. Στην εκδήλωση ήταν καλεσμένη και συμμετείχε η Ανοιχτή Συνέλευση Κατοίκων Αγ. Παρασκευής, ενώ είχε τραπεζάκι το πολιτιστικό-κοινωνικό στέκι «ταξίδι χωρίς χάρτη», το οποίο στεγάζεται στα Κάτω Πετράλωνα και το Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πολυτεχνείου. Η εκδήλωση εντάσσεται στο πλαίσιο υπεράσπισης των ελεύθερων χώρων και αποτελεί συνέχεια των κινήσεων για την προστασία και υπεράσπιση του λόφου Φιλοπάππου ενάντια στα σχέδια εμπορευματοποίησης του από τον Δήμο Αθηναίων και το υπουργείο Εσωτερικών.
Ακολουθεί η εισήγηση της εκδήλωσης:
Η υπεράσπιση των ελεύθερων χώρων και η συλλογική διαχείριση και προστασία τους.
Τους θέλουμε προσβάσιμους και ανοιχτούς για όλες και όλους και όχι εμπόρευμα για λίγες/λίγους.
Η πρωτόγνωρη περίοδος των τελευταίων μηνών με την πανδημία του Covid-19 και -με αφορμή αυτήν- όλοι οι κανόνες που μας επιβλήθηκαν, με την απειλή προστίμων και την παρουσία μπάτσων να μας επιτηρούν, επισήμαναν ακόμα περισσότερο την αξία που έχουν οι ελεύθεροι χώροι στη ζωή μας. Σε μια καθημερινότητα εγκλεισμού, που μας προτάθηκε ως μοναδική λύση για το υγειονομικό ζήτημα που ανέκυψε, η αναζήτηση ελεύθερων χώρων έγινε ζωτική ανάγκη για τους/τις περισσότερους/περισσότερες από εμάς. Μια βόλτα στο λόφο Φιλοπάππου για άσκηση ή για την ευχαρίστηση να έρθεις κοντά με τη φύση, είχε και έχει ανεκτίμητη αξία στην καθημερινότητά μας. Μια βόλτα στην Πλατεία Μερκούρη για να συνομιλήσεις με κάποια/κάποιον ή απλά να αράξεις μονάχος/μονάχη σου, αποτέλεσε σημαντική συνήθεια της νέας (αλλά και παλιάς) καθημερινότητας. Ένας περίπατος στους πεζόδρομους του Θησείου ή του Κουκακίου απαλλαγμένους από τα πάμπολλα τραπεζοκαθίσματα, ήταν εμπειρία μοναδική και σπάνια. Κατά συνέπεια, η αυξημένη επισκεψιμότητα και η επανοικειοποίηση των ελεύθερων αστικών χώρων αυτή την ιδιαίτερη περίοδο, ανέδειξαν ακόμα μια φορά τη σημαντικότητα των χώρων αυτών για την ψυχική και σωματική υγεία των κατοίκων της Αθήνας. Μόνο μέσα σε αυτούς τους χώρους, με την σωματική άσκηση, τις καθημερινές συναντήσεις με φίλες/φίλους ή γείτονες/γειτόνισσες, οι περίπατοι και γενικότερα η ελάχιστη κοινωνική συναναστροφή βοήθησε ώστε να μη μετατραπούμε σε ζόμπι, κρατώντας τη δυνατότητα της απαραίτητης φυσικής απόστασης που μας υποδείκνυαν.
Ωστόσο, πολλοί από όλους εκείνους τους χώρους που θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια όαση στην ασχήμια της νέας καθημερινότητας, λόγω περίφραξής τους παρέμειναν απλησίαστοι για τους κατοίκους μιας πόλης που πνίγεται στο μπετό. Ο Εθνικός Κήπος, το Πάρκο στην Ακαδημία Πλάτωνος, το Πεδίον του Άρεως, τόσοι και τόσοι άλλοι χώροι στο λεκανοπέδιο, παρέμειναν κλειστοί «για το καλό μας». Κι ενώ, όλοι αυτοί οι χώροι θα ήταν ιδανικοί εν μέσω της νέας δύσκολης συγκυρίας -ώστε και βαθιές ανάσες κοντά στο φυσικό περιβάλλον να παίρνουμε, αλλά και οι φυσικές αποστάσεις να τηρούνται- οι έχοντες την εξουσία είχαν από χρόνια φροντίσει για το αντίθετο. Οι περιφράξεις σε πολλά πάρκα, που πάντα συνοδεύονται από μεγαλεπήβολα σχέδια παραπάνω «ανάπτυξης», μας έκαναν να βολτάρουμε ρεμβάζοντας στην άσφαλτο…
Η δική μας γειτονιά, ωστόσο, έχουμε την τύχη να συνορεύει με τον Λόφο Φιλοπάππου…οπότε βρεθήκαμε ξαφνικά «προνομιούχες»/«προνομιούχοι». Αν, για παράδειγμα, ο λόφος Φιλοπάππου είχε τελικά περιφραχτεί -όπως κάποιοι επιδίωξαν από το 2002 αλλά εμποδίστηκαν από τους αγώνες των κατοίκων- δε θα είχαμε τώρα πρόσβαση σε αυτόν. Σε μία έκταση 700 στρεμμάτων, όπως είναι ο λόφος Φιλοπάππου, ακόμα και οι συστάσεις των κυβερνώντων για τήρηση της κοινωνικής απόστασης ήταν απόλυτα εφικτό να τηρηθούν…
Ακόμα και σε αυτή την ιδιαίτερη συγκυρία αποδείχτηκε ότι ο λόφος είναι απέραντος και είναι για όλες/όλους, αρκεί να παραμένει ανοιχτός και ελεύθερος.
Μια πόλη-προϊόν / Λιγότερος χώρος για ζωή, περισσότερος χώρος για κατανάλωση
Όλα τούτα δεν ξεκίνησαν σήμερα. Οι περισσότεροι/περισσότερες από εμάς θυμόμαστε ότι η «αγωνία» των από πάνω να βάλουν χέρι στον Λόφο Φιλοπάππου, κρατάει πολλά χρόνια. Ο λόφος Φιλοπάππου, μία ελεύθερη και τόσο μεγάλη έκταση στην καρδιά της Αθήνας, είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος με σημαντικό οικοσύστημα. Πάνω απ’ όλα ήταν πάντα ένας ελεύθερος χώρος, ένας χώρος περιπάτου και αναψυχής για όλες και όλους. Αυτό τον ελεύθερο δημόσιο χώρο με αποφασιστικότητα διεκδίκησαν και προστάτευσαν οι κάτοικοι, όταν η Ανώνυμη Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας (ΕΑΧΑ ΑΕ), το Υπουργείο Πολιτισμού αλλά κι ο Δήμος της Αθήνας ήθελαν να περιφράξουν με κάγκελα, να επιβάλλουν εισιτήριο, να ανοίξουν δρόμους και να τον εμπορευματοποιήσουν με υπαίθριες εκθέσεις γλυπτικής, θέατρα τύπου Λυκαβηττού, αναψυκτήρια και μαγαζιά. Από το 2002 ξεκίνησε ο αγώνας των κατοίκων μέσα από Λαϊκές Συνελεύσεις. Η αντίσταση αυτή δεν ήταν μια απλή εκτόνωση, χωρίς βάθος και προοπτική. Μέσα από συνελεύσεις, πορείες, διαμαρτυρίες, ημερίδες, δενδροφυτεύσεις, ρίξιμο κάγκελων και έμπρακτη αμφισβήτηση των καταστροφικών επεμβάσεων, οι κάτοικοι κατάφεραν να παραμείνει ο λόφος προσβάσιμος για όλο το 24ωρο χωρίς περιφράξεις και άλλου είδους εμπορική εκμετάλλευση. Απέτρεψαν να πωληθούν τμήματα του Φιλοπάππου στο Χρηματιστήριο Αθηνών μέσω των Ελληνικών Τουριστικών Ακινήτων (ΕΤΑ ΑΕ) (πρώην ΕΟΤ) όπως το Θέατρο της Δόρας Στράτου και το αναψυκτήριο του Λουμπαρδιάρη. Εμπόδισαν τις επεκτάσεις και καταπατήσεις που επιχείρησε το εστιατόριο «Διόνυσος» και διεκδίκησαν τον δημόσιο χαρακτήρα του πάρκινγκ, μπροστά απ’ το εστιατόριο. Διεκδίκησαν και συνεχίζουν να διεκδικούν την πυροπροστασία του, τη φροντίδα και άρδευση των δέντρων και των φυτών, τον σεβασμό στη βιοποικιλότητά του και την ελεύθερη πρόσβαση για όλους και όλες.
Πριν από 3 μήνες πάλι -στις αρχές Μάρτη και την αρχή της πανδημίας, επιχειρήθηκε για ακόμη μία φορά η ιδιωτικοποίηση του λόφου Φιλοπάππου, μαζί και του Εθνικού Κήπου. Αυτή τη φορά, τη σκυτάλη παίρνει το Υπουργείο Εσωτερικών μαζί με τον Δήμο Αθηναίων. Ψηφίζεται η ίδρυση της «Εθνικός Κήπος και Μητροπολιτικό Πράσινο ΑΕ» που σκοπός της θα είναι να διαχειρίζεται αυτούς τους δύο χώρους, λειτουργώντας με κανόνες ιδιωτικής εταιρίας και λαμβάνοντας αμοιβή για τις υπηρεσίες της από τον Δήμο Αθηναίων, με στόχο να έχει έσοδα από την εκμίσθωσή τους.
Είναι ξεκάθαρο σε όλους και όλες μας ότι πρόκειται για μια ακόμα προσπάθεια ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης του Φιλοπάππου και του Εθνικού Κήπου. Τα κάγκελα, η ελεγχόμενη είσοδος με εισιτήριο, τα τουριστικά μαγαζάκια, οι καφετέριες, κερδοσκοπικές εκδηλώσεις παντός τύπου εντός των χώρων, είναι προ των πυλών.
Κατά την ίδια περίοδο στις γειτονιές της Αθήνας, οι πλατείες και οι πεζόδρομοι, τα πάρκα, έγιναν μοναδικοί χώροι διαφυγής από την επιβαλλόμενη απομόνωση. Αρχικά λιγότεροι άνθρωποι, μα στη συνέχεια πολλοί παραπάνω, ένιωσαν την ανάγκη να συνευρεθούν με άλλους/άλλες, να αράξουν στα παγκάκια και τα πεζούλια, να μοιραστούν τις προσωπικές τους ιστορίες εγκλεισμού, να νιώσουν ξανά ζωντανές και ζωντανοί. Σιγά-σιγά οι πλατείες της Αθήνας άρχισαν να γεμίζουν κόσμο, γεγονός που στάθηκε αφορμή για οργιώδη επίδειξη ισχύος από τις δυνάμεις καταστολής. Με ενέργειες που σκορπούν τρόμο, σε πολλές περιπτώσεις κυνήγησαν τον κόσμο από τις πλατείες με σκοπό να τον διώξουν εδώ και τώρα. Με ανελέητο (αλλά όχι πρωτοφανές) ξύλο, με δακρυγόνα και συλλήψεις, με διασπορά ψευδών ειδήσεων από τα ΜΜΕ (μιας και πριμοδοτήθηκαν αδρά για αυτήν τους την παροχή υπηρεσίας, βλέπε 11+9 εκατομμύρια ευρώ), προσπάθησαν να φέρουν την κατάσταση στα μέτρα τους. Με αφορμή τον ιό, επιχείρησαν όπως πάντα να σπείρουν τρόμο, να επέμβουν στον τρόπο που θα ζούμε, θα διασκεδάζουμε, θα ερωτευόμαστε, θα υπάρχουμε. Οι εικόνες που μας μεταφέρθηκαν από την πλατεία της Αγίας Παρασκευής, την πλατεία Βαρνάβα στο Παγκράτι, την πλατεία Αγίου Γεωργίου στην Κυψέλη και αλλού, μονάχα αυτό μας κάνουν να σκεφτόμαστε. Πώς άλλωστε θα μπορούσε κανείς/καμία να σκεφτεί κάτι διαφορετικό, αν αναλογιστούμε ότι οι κατασταλτικές κινήσεις τους δρουν πάντα επιλεκτικά. Διαπιστώθηκε περίτρανα στην περίπτωση της φιέστας του δήμου Αθηναίων για την Πλατεία Ομονοίας, όπου συνέρρεε κόσμος ανάλογου όγκου, όμως είναι βέβαιο ότι κανείς δεν αισθάνθηκε καμία απειλή για καταστολή. Αυτά τα επιφυλάσσουν μονάχα «για τους άλλους», δηλαδή εμάς. Δυο μέτρα λοιπόν, και δύο σταθμά. Όπως πάντα.
Το καταλάβαμε καλά, οι πλατείες, τα πάρκα, οι λόφοι, οι πεζόδρομοι πρέπει να υποταχθούν στη λογική του κέρδους και οι παρείσακτοι θαμώνες να εξοβελιστούν.
Ωστόσο, τα σχέδια εκείνων που επιβουλεύονται τη ζωή μας δε σταματούν εδώ. Η επίθεση στους χώρους των κοινών και η προσπάθεια για τη μετάλλαξη του αστικού χώρου από κοινό αγαθό, προσβάσιμο και ανοιχτό προς οικειοποίηση για όλες και όλους, σε εμπόρευμα για λίγους και εκλεκτούς, συνεχίζεται.
Η κυβέρνηση (ξανά) με το πρόσχημα της ενίσχυσης της οικονομίας και επικαλούμενη τα μέτρα ασφάλειας για την αντιμετώπιση της πανδημίας, εφαρμόζει τη νομιμοποίηση της καταπάτησης από τις επιχειρήσεις εστίασης, οι οποίες πλέον έχουν το δικαίωμα να επεκταθούν σε κοινόχρηστους χώρους. Η (νόμιμη;) κατάληψη πεζοδρόμων, πεζοδρομίων, πλατειών και πάρκων από τραπεζοκαθίσματα, περιορίζει ακόμα περισσότερο τους ελεύθερους χώρους της πόλης και δημιουργεί μια τραγικά ασφυκτική κατάσταση για τους κατοίκους των γειτονιών. Οι αιγιαλοί δε γλίτωσαν από την ακόρεστη πείνα της ελεύθερης αγοράς για κοινόχρηστο χώρο προς «αξιοποίηση», καθώς με ΚΥΑ επιτράπηκε η επέκταση των παραθαλάσσιων καταστημάτων με τραπέζια, καρέκλες, ομπρέλες και ξαπλώστρες προς τις παραλίες. Οι οποίες, εν όψει καλοκαιριού, θα μετατραπούν σε έναν απέραντο ιδιωτικό χώρο διασκέδασης, για όσους έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν για αυτόν. Εκτός αυτού, η θεσμοθετημένη εισαγωγή ειδικών μορφών τουρισμού όπως το «glamping» θα οδηγήσει στην καταπάτηση του αιγιαλού με τη δημιουργία αυθαίρετων κατασκευών, οι οποίες μόνο προσωρινές δεν πρόκειται να είναι. Παράλληλα, η ανακοίνωση του σχεδίου αστικής ανάπλασης του «μεγάλου περιπάτου» στο κέντρο της Αθήνας με την ταυτόχρονη απαγόρευση των αυτοκινήτων, αποτελεί ένα ακόμα μέτρο μετατροπής του αστικού χώρου σε προϊόν προς κατανάλωση. Παρά τις διαβεβαιώσεις ότι «χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα θα δοθούν πίσω στους πολίτες», είναι ξεκάθαρο ότι το σχέδιο θα διευκολύνει την περαιτέρω επέκταση των επιχειρήσεων στο δημόσιο χώρο, στοχεύοντας στην ενίσχυση του χαρακτήρα της πόλης- τουριστικό προϊόν και του χρήστη-καταναλωτή / πολίτη-πελάτη.
Τί είδους ελεύθερους χώρους θέλουμε;
Κι ενώ η πολιτική θέση των από πάνω είναι σαφής για το τί θέλουν να πράξουν με τους ελεύθερους χώρους, είναι αναγκαίο και ουσιώδες να ξαναδούμε τη δική μας θέση γύρω από αυτό. Λόγω του αναγκαστικού κατ’ οίκον περιορισμού, οι περισσότερες/περισσότεροι από εμάς είχαμε την ανάγκη να πάμε μια βόλτα στο πάρκο, στο λόφο ή στην πλατεία της γειτονιάς μας. Συνήθειες που ίσως δεν ανήκαν στην καθημερινότητα πολλών από εμάς. Ο Λόφος Φιλοπάππου προσέλκυσε μεγάλο πλήθος κόσμου, από διάφορες γειτονιές της Αθήνας, γεγονός που είναι απόλυτα ευχάριστο και θετικό. Σε αντιδιαστολή με τις ειδήσεις που αναπαράγονταν από τα ΜΜΕ, τον τρόμο που έσπερναν, καθώς και τη θλίψη για το κακό που -λες και αναίτια- μας βρήκε, οι εικόνες από το γειτονικό μας λόφο ήτανε σε εντελώς άλλο κλίμα… Τα παιδικά και ανέμελα παιχνίδια δεν έλειψαν, οι περίπατοι μα και το άραγμα είχαν την τιμητική τους, ενώ οι μυρωδιές της φύσης αναδύονταν απλόχερα. Μα και στις υπόλοιπες γειτονιές της πόλης, όπου υπάρχει ακόμα ελεύθερος και ανοιχτός χώρος, οι εικόνες ήτανε ανάλογες -να μας θυμίζουν ότι ενάντια στην απομόνωση και τον τρόμο, η ζωή πάντα θα νικάει.
Παραταύτα, όπως συχνά διαπιστώνεται και σε άλλες περιπτώσεις όπου συγκεντρώνεται αρκετός κόσμος, υπήρξαν συμπεριφορές που εναντιώνονται σε όλο αυτό που θέλουμε και ονειρευόμαστε για τον κόσμο. Συμπεριφορές, που εύλογα θα χαρακτηρίζονταν ατομιστικές, ως χαρακτηριστικό μιας κοινωνίας που προάγει το άτομο έναντι του συνόλου. Αρκετά σκουπίδια εμφανίστηκαν σε όλο το μήκος και το πλάτος του λόφου, πολλά πεταμένα γάντια και μάσκες μιας χρήσης, σημάδια μιας αντικοινωνικής λογικής που υπάρχει στα μυαλά κάποιων και που ορίζει τον άνθρωπο ως κυρίαρχο έναντι της φύσης και των υπόλοιπων όντων. Δυστυχώς και στις πλατείες, όπως στην πλατεία Μερκούρη ή και αλλού, παρατηρήθηκαν ανάλογα φαινόμενα. Σκουπίδια και αποτσίγαρα (μιας και στην καφετέρια που πήγαιναν κάποιος/κάποια άλλος/άλλη τα μάζευε), πολύ δυνατή μουσική χωρίς ενδιαφέρον για την/τον διπλανή/διπλανό που ξεκουφαίνεται. Μέχρι και εκδηλώσεις βίας μεταξύ ανθρώπων που άραζαν, με τσαμπουκάδες και τραμπουκισμούς, με πρόφαση ή όχι τις γηπεδικές αντιδικίες. Όπως και άλλες περιπτώσεις βίας, που εκφράστηκαν με σεξιστικές επιθέσεις, όχι μόνο λεκτικές. Όλα αυτά τα γεγονότα, αποτελούν απόδειξη της έλλειψης σεβασμού από ορισμένους προς τους/τις υπόλοιπους/υπόλοιπες θαμώνες, αλλά και της έλλειψης αγάπης προς το χώρο που τους φιλοξενεί.
Θέλουμε να το φωνάξουμε όσο πιο δυνατά μπορούμε, πως δε θα επιτρέψουμε οι εναπομείναντες ελεύθεροι χώροι να χαριστούν σε εκείνους που εποφθαλμιούν, έχοντας «μεγάλα» και επικερδή σχέδια για αυτούς. Τα πάρκα, οι λόφοι, οι πεζόδρομοι και οι πλατείες είναι οι φυσικοί μας χώροι για συνεύρεση, κοινωνικοποίηση, διασκέδαση και πολιτική ζύμωση.
Ως Ανοιχτή Συνέλευση Κατοίκων Πετραλώνων, Θησείου, Κουκακίου υπερασπιστήκαμε και θα συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε τους ελεύθερους χώρους. Όλο το προηγούμενο διάστημα κάναμε παρεμβάσεις στις γειτονιές μας, τοποθετώντας πανό και μοιράζοντας κείμενα. Μαζί και με άλλες/άλλους κατοίκους των περιοχών γύρω από τον λόφο, μαζευτήκαμε στο πάρκο Βουτιέ και περιηγηθήκαμε μέσα στο Φιλοπάππου (στις 8 & στις 22 Μαΐου), μαζέψαμε σκουπίδια, συζητήσαμε με τους/τις περιηγητές/περιηγήτριες του λόφου, κάναμε σαφές ότι η φροντίδα των ελεύθερων χώρων είναι και δική μας υπόθεση. Οι άνθρωποι κρατάμε τη λύση στα χέρια μας, γιατί όλοι μοιραζόμαστε τον αέρα με την ίδια πνοή. Ο καθένας και η καθεμία από εμάς μπορεί, αν το επιλέξει και αλλάζοντας κάποιες από τις συνήθειές του/της, να γίνει μέρος της προσπάθειας να έχουμε τους ελεύθερους χώρους που ονειρευόμαστε. Για να παραμείνουν οι ελεύθεροι χώροι ανοιχτοί, ζωντανοί, καθαροί και προσβάσιμοι σε όλες κα όλους, χρειάζεται να συμβάλλουμε κι εμείς οι ίδιες/ίδιοι σε αυτό. Δεν έχουμε μονάχα δικαίωμα στην πρόσβαση σε αυτούς, μα και μεγάλη υποχρέωση να τους διαφυλάξουμε και να τους προασπίσουμε. Οφείλουμε να τους προστατεύουμε, να τους φροντίζουμε και να τους διατηρούμε καθαρούς. Να σεβόμαστε τους/τις άλλους/άλλες θαμώνες όσο και την υπόλοιπη γειτονιά. Μα και να κάνουμε σαφές πως δε χωράνε τραμπουκισμοί, συμπεριφορές επιβολής, φασιστικές και ρατσιστικές αντιλήψεις. Απέναντι στην απαξίωση, την αστυνόμευση, την εμπορευματοποίηση και την περίφραξη, να υπερασπιστούμε τον δημόσιο χαρακτήρα τους και να αντιτάξουμε τη συλλογική διαχείριση για τη φροντίδα και την προστασία τους.
Κλείνοντας, όπως αναφέρει και ο Ίταλο Καλβίνο στις «Αόρατες Πόλεις», “Η κόλαση των ζωντανών δεν είναι κάτι που αφορά το μέλλον. Αν υπάρχει μια κόλαση είναι αυτή που υπάρχει ήδη εδώ, η κόλαση που κατοικούμε καθημερινά, που διαμορφώνουμε με τη συμβίωσή μας. Δύο τρόποι υπάρχουν για να μην υποφέρουμε. Ο πρώτος είναι για πολλούς εύκολος: να αποδεχθούν την κόλαση και να γίνουν τμήμα της μέχρι να μην βλέπουν πια. Ο δεύτερος είναι επικίνδυνος και απαιτεί συνεχή προσοχή και διάθεση για μάθηση: να προσπαθήσουμε να μάθουμε και να αναγνωρίσουμε ποιος και τι μέσα στην κόλαση, δεν είναι κόλαση, και να του δώσουμε διάρκεια, να του δώσουμε χώρο”.
Ανοιχτή Συνέλευση Κατοίκων Πετραλώνων-Θησείου-Κουκακίου
κάθε Κυριακή 6μμ συνέλευση στην κατάληψη πρώην ΠΙΚΠΑ, Τιμοδήμου και Αντωνιάδου, Άνω Πετράλωνα – askpthk.espivblogs.net
